Produkcja seryjna to, obok produkcji jednostkowej i masowej, jeden z trzech głównych typów organizacji produkcji ze względu na jej liczebność. Polega ona na wytworzeniu partii produktów, a następnie czasowym wstrzymaniu produkcji w oczekiwaniu na kolejne zamówienia bądź z uwagi na konieczność przystosowania maszyn (urządzeń) do produkcji nowego rodzaju wyrobów.
Czym jest produkcja seryjna?
Produkcja seryjna sytuuje się pomiędzy produkcją jednostkową a produkcją masową.
- Produkcja jednostkowa koncentruje się na wytwarzaniu pojedynczych egzemplarzy. Produkcja masowa charakteryzuje się tym, że wytwarzanie wyrobów w bardzo dużych (masowych) ilościach przeprowadzane jest w sposób ciągły, nie występują przestoje produkcji.
- Produkcja seryjna – także wytwarzająca masowe ilości produktów – zakłada czasowe przerwy (przestoje) produkcji w oczekiwaniu na następne zamówienia albo z uwagi na konieczność przystosowania maszyn do produkcji kolejnego, innego rodzaju wyrobów.
W procesie produkcji seryjnej używa się tej samej procedury produkcyjnej do tworzenia każdego egzemplarza produktu. Dzięki temu można osiągnąć powtarzalność i jednolitość produktów, a standaryzowane komponenty i procedury ułatwiają kontrolę jakości i obniżają koszty produkcji.
Poznaj system zarządzania produkcją MS Dynamics 365 Business Central
Produkcja seryjna może być jednorazowa (niepowtarzalna) bądź powtarzalna, przy czym okresy powtarzalności mogą być regularne lub nieregularne. Może być także rytmiczna, czyli potokowa (zadania realizowane są w sposób ciągły) lub nierytmiczna, czyli niepotokowa (każde stanowisko pracy może współpracować z różnymi stanowiskami a kolejność operacji technologicznych bywa zmienna).
Rodzaje produkcji seryjnej
Kryterium decydującym o podziale na poszczególne rodzaje produkcji seryjnej jest liczba wyrobów produkowanych w jednej partii. W zależności od niej wyróżniamy:
- produkcję małoseryjną (drobnoseryjną) – liczba produktów w serii jest różna (od kilku do kilkuset sztuk). Produkcja małoseryjna może być atrakcyjna dla firm, które stawiają na indywidualność i jakość produktów, ale może wiązać się z wyższymi kosztami produkcji na jednostkę produktu. Zwykle nie jest ona ustabilizowana, co oznacza, że w produkcji wyrobów różnej wielkości są wykorzystywane urządzenia różnego typu, a czas trwania produkcji jednej serii produktu nie jest dokładnie znany. Wskaźnik oprzyrządowania, czyli stopień wykorzystania w procesie produkcyjnym dostępnych środków produkcji, takich jak maszyny, urządzenia i narzędzia, wynosi ok. 1,25;
- produkcję średnioseryjną – liczba powstających produktów waha się od kilkuset do kilku tysięcy sztuk. Przebieg produkcji odbywa się seriami w regularnych odstępach czasu i większość przebiegu produkcji jest ustabilizowana; powstają wyroby, które są zwykle tej samej wielkości, ale różnego typu. W porównaniu z produkcją małoseryjną produkcja średnioseryjna może zazwyczaj wyprodukować większą liczbę produktów w krótszym czasie. Koszty produkcji jednostkowej w produkcji średnioseryjnej są zazwyczaj wyższe niż w wielkoseryjnej, ale niższe niż w małoseryjnej. Wskaźnik oprzyrządowania wynosi ok. 2,0;
- produkcję wielkoseryjną – liczba produktów w serii wynosi tysiące, dziesiątki tysięcy, a nawet miliony sztuk. Jest ona kluczowym elementem przemysłu i gospodarki, umożliwiając dostępność szerokiej gamy produktów na rynku przy konkurencyjnych cenach. Cechuje ją stabilność, opiera się na standaryzowanych procesach, komponentach oraz materiałach, produkty są identyczne lub bardzo do siebie zbliżone, stosuje się także zaawansowane systemy automatyzacji i kontroli jakości. W produkcji wielkoseryjnej pracuje się zazwyczaj na pełnych zmianach, aby utrzymać ciągłość produkcji. Procesy produkcyjne są zoptymalizowane pod kątem maksymalnej wydajności, co pozwala na szybkie wytwarzanie dużych ilości produktów w stosunkowo krótkim czasie.
Przeczytaj na blogu: Planowanie produkcji – na czym polega? Dlaczego jest ważne
Czym cechuje się produkcja seryjna?
Główną cechą charakterystyczną dla produkcji seryjnej jest to, że przebieg produkcji ma postać okresowo powtarzających się serii (partii), a cykl produkcyjny, czyli czas potrzebny do wykonania określonego zadania produkcyjnego, jest w większości ustabilizowany. Ponadto:
- produkty są identyczne lub bardzo zbliżone do siebie, ponieważ proces produkcji opiera się na standaryzowanych komponentach, częściach lub modułach;
- operacje (zadania) wykonywane na poszczególnych stanowiskach pracy są powtarzalne i zoptymalizowane w celu uzyskania maksymalnej wydajności oraz wytwarzania dużych ilości produktów w stosunkowo krótkim czasie;
- w produkcji seryjnej istnieje zaawansowany system kontroli jakości, który pomaga sprawić, że wszystkie produkty spełniają określone standardy;
- procesy produkcyjne są profilowane, czyli zoptymalizowane pod kątem wydajności i jakości wytwarzanych produktów;
- mamy do czynienia z gniazdowym rozmieszczeniem środków produkcji, czyli tzw. klastrem – skupieniem przedsiębiorstw i instytucji związanych z daną branżą lub sektorem w jednym regionie geograficznym.
Przeczytaj na blogu: Harmonogramowanie produkcji – czym jest? Dlaczego pomoże zwiększyć wydajność
Może on obejmować m.in. producentów, dostawców, firmę związaną z badaniami i rozwojem oraz inne organizacje powiązane z daną branżą. Funkcjonowanie w ramach klastra może przyczynić się m. in. do zwiększenia produkcji.
Gdzie stosuje się produkcję seryjną?
Produkcja seryjna znajduje zastosowanie w branży motoryzacyjnej, elektronicznej i energetycznej. Jest szeroko wykorzystywana w tych sektorach gospodarki, w których wymagane jest wytwarzanie dużej ilości identycznych lub podobnych produktów, jak przemysł spożywczy, chemiczny, farmaceutyczny czy tekstylny i odzieżowy. Seryjnie produkuje się meble, narzędzia, maszyny i urządzenia przemysłowe, a także materiały budowlane.
Zalety i wady produkcji seryjnej
Do najważniejszych zalet produkcji seryjnej zalicza się:
- niskie koszty jednostkowe wytwarzanych produktów;
- możliwość produkcji identycznych lub bardzo podobnych wyrobów przy wykorzystaniu tych samych maszyn (standaryzacja);
- skrócenie czasu produkcji;
- skalowalność – procesy produkcyjne mogą być łatwo dostosowywane do zmieniającej się skali produkcji, czyli można zwiększyć lub zmniejszyć produkcję w zależności od popytu na rynku.
Wśród wad tego rodzaju produkcji należy wymienić:
- straty wynikające z przestojów produkcji;
- brak elastyczności związany z tym, że linie produkcyjne są zwykle zoptymalizowane do wytwarzania jednego rodzaju produktu, a przełączenie się na produkcję innego może wymagać czasu i generować koszty;
- konieczność przestrzegania standardów i regulacji prawnych, zwłaszcza w branżach związanych z produkcją żywności, farmaceutyków czy w branży motoryzacji, co może być kosztowne i czasochłonne (np. gdy zachodzi konieczność uzyskania wymaganych certyfikatów);
- monotonię pracy na linii produkcyjnej, co może być demotywujące dla pracowników.
Przeczytaj na blogu: Koszty produkcji – pośrednie i bezpośrednie. Jak je zmniejszyć?
Mimo wymienionych wad, produkcja seryjna jest popularnym i efektywnym sposobem wytwarzania wielu wyrobów, a korzyści ekonomiczne z jej zastosowania przeważają nad niedogodnościami.